در فیلمی که از حمله اخیر یمنی‌ها به ریاض پایتخت عربستان منتشر شد، به وضوح دیده می شود که موشک های پاتریوت سعودی که وظیفه مقابله با موشک های مهاجم را داشتند، نتوانستند جلوی این حملات را بگیرند و همین موجب ایجاد سوال‌های زیادی شد.

به نقل از خبرگزاری تسنیم- جنگ تحمیلی رژیم عربستان سعودی و امارات متحده عربی و چند کشور عربی دیگر علیه مردم یمن، در حالی وارد سال ششم می شود که تمایلات گاه و بی گاه سعودی ها برای توافق با نظام انقلابی مستقر در صنعا امیدهایی را برای پایان یافتن ظلم و ستم علیه مردم یمن زنده کرده است؛ تمایلاتی که نه از سر منطق و فهم یا فشار جهانی بلکه به دلیل ضربات کاری ارتش و کمیته های مردمی یمن علیه اهداف حیاتی در عمق خاک عربستان و چند حمله هشدار دهنده علیه اهدافی در عمق خاک امارت متحده عربی است.

توقف نیروهای مهاجم عربی به خاک یمن در نواحی مختلف خصوصاً بندر الحدیده در سال های اخیر و پیشروی های بسیار مهم و راهبردی ارتش و کمیته های مردمی یمن در نواحی مختلف اطراف صنعا به سمت مرزهای بین المللی با عربستان هم مزید بر علت شده تا این رژیم به دنبال نوعی توافق با یمنی ها باشد.

از جمله ضربات اساسی یمنی ها بر پیکره اقتصاد رژیم سعودی، چند حمله موفق به مراکز تولید نفت در نقاط مختلف عربستان بوده که مشهورترین آنها حمله به پالایشگاه بزرگ شرکت آرامکو در نواحی غربی شبه جزیره عربستان در نیمه دوم سال 2019 (اواخر شهریور 1398) است. این حمله که به گفته منابع یمنی با 10 فروند پهپاد انجام شد، نمایش واقعی و عملیاتی از دقت بالای نقطه زنی بوده که هنوز همه ابعاد این حمله توسط یمنی ها افشا نشده است.

یکی از پالایشگاه های عربستانی هدف قرار گرفته در شهریور 1398 توسط یمن

دقت خیره کننده در اصابت به اهداف در حمله به پالایشگاه شرکت آرامکو عربستان

اما با این وجود، اشتهای سیری ناپذیر جنگ افروزی و جنایت در رژیم سعودی خصوصاً ولیعهد آن سبب می شود تا با برخی محرک های دیگر، سران این رژیم اقدام به پذیرش صلح یا حتی آتش بس دائم نکرده و توافقات آتش بس مطرح شده را نیز به راحتی نقض کنند و پاسخ طبیعی مدافعان یمنی به این رفتار سعودی نیز ضربات مجدد نظامی به اهداف مختلف در نقاط گوناگون بوده است.

در جدیدترین اتفاقات و پس از مدتها، در پاسخ به حملات هوایی گسترده به صنعا، پایتخت قانونی کشور یمن، ارتش و کمیته های مردمی یمن حملات موشکی و پهپادی را به عمق خاک عربستان و این بار در روزهای گذشته اهدافی در محدوده پایتخت عربستان سعودی یعنی شهر ریاض به اجرا در آوردند.

پیش از این حمله و در سال های اخیر، یمنی ها اهدافی را در مناطق مختلف عربستان در مسافت های تا 1200 کیلومتری از نواحی تحت کنترل خود مورد هدف قرار داده بودند که حمله به تأسیسات نفتی الشیبه در مجاورت مرز امارات و حمله به پالایشگاه آرامکو در بقیق در غرب عربستان و نزدیک به بحرین از جمله آنها بوده است.

محل های استقرار سامانه های پاتریوت در عربستان سعودی؛ پالایشگاه های آرامکو در بقیق و خریص در غرب این کشور مشخص شده است

حمله ارتش و کمیته های مردمی یمن به شهر ریاض در سال های گذشته فراز و نشیب های زیادی داشته است. این شهر توسط سامانه های پدافند هوایی موشکی مختلفی از جمله پاتریوت محافظت می شود.

سامانه پاتریوت که نسل های مختلف آن در سه دهه گذشته در خاک عربستان حضور داشته است به منظور جایگزینی با سامانه هاوک و از ابتدا با لحاظ شدن قابلیت درگیری با موشک های بالستیک توسعه یافت. برد نسل اول آن 70، نسل دوم 160 و نسل سوم 40 کیلومتر در برابر اهداف آیرودینامیک اعلام شده است. نسل سوم به جای استفاده از موشک های بزرگ برای انهدام اهداف در برد بلند، به تعداد زیادی موشک کوچکتر مجهز شده است. البته برد موشک های پدافند هوایی از جمله پاتریوت در برابر موشک های بالستیک مقادیر کمتری نسبت به اعداد فوق است.

موشک پاتریوت نسل دوم

موشک های پاتریوت در دو نسل 2 و 3 هم اکنون در مناطق مختلف عربستان در حال خدمت هستند اما با وجود مجاورت برخی از این سامانه ها با مراکز هدف قرار گرفته توسط یمنی ها، بیش از آنکه در انهدام اهداف مهاجم موفق ظاهر شوند، در برابر آنها تسلیم شده اند.

نسل سوم سامانه موشکی پاتریوت

در حملات به شهر ریاض در سال های گذشته، در ابتدا موشک های برکان-2 و برکان2اچ موفقیت هایی در اصابت به اهداف خود داشتند اما به مرور و با کمک متخصصان خارجی، پاتریوت ها موفق شدند تعدادی از موشک های یمنی را در آسمان ریاض مورد هدف قرار دهند. پس از آن حملات موشکی به این شهر با این نسل از موشک های برکان متوقف شد.

در اوائل سال 2019 یمنی ها از موشک دیگری به نام برکان-3 رونمایی کردند که با شلیک به منطقه الدمام در شرق عربستان به صورت عملی اثبات شد که برد آن حداقل 1300 کیلومتر است. البته بعداً منابع یمنی برد قابل دستیابی با این موشک سوخت مایع را بین 1300 تا 1800 کیلومتر اعلام کردند که شامل تمام خاک عربستان سعودی و حتی بخش هایی از سرزمین های اشغالی فلسطین می شود.

طبق تصاویر منتشر شده از مناطق استقرار موشک های پاتریوت، حداقل آتشبارهای نسل دوم این سامانه در منطقه الدمام مستقر هستند. انتشار تصاویر محل اصابت این موشک به هدف خود اثبات کننده قابلیت این موشک بود.

برکان-3

با این وجود، طبق اخبار رسمی اعلام شده از طرف سخنگوی ارتش یمن، سرتیپ یحیی سریع، در حمله اخیر به ریاض از موشک ذوالفقار و پهپاد الصماد-3 استفاده شده.

از موشک ذوالفقار تا کنون اطلاعات خاصی منتشر نشده و با توجه به فاصله نزدیک به 900 کیلومتری ریاض از نواحی تحت کنترل دولت انقلابی در یمن، نمی توان راجع به برد بیشینه این موشک در مقایسه با موشک های برکان گمانه زنی خاصی کرد.

پهپاد الصماد-3 نیز دارای برد 1500 کیلومتر بوده و بر اساس اطلاعات منتشر شده، بزرگترین پهپاد یمنی ها تا به امروز است. این برد با شروع پرواز از خاک یمن می تواند امکان حمله به اهداف مهم در عربستان را حتی از سمت های شمالی فراهم کند.

پهپاد الصماد-3

اما آنچه حمله اخیر را بسیار مورد توجه قرار داده، فیلم منتشر شده از عدم موفقیت 2 موشک پاتریوت شلیک شده علیه یک هدف مهاجم یمنی است.

در این فیلم، 2 موشک پاتریوت طبق روش مرسوم شلیک سامانه های پدافند هوایی موشکی به فاصله زمانی اندکی پشت سر هم شلیک شده اند و مسیر یکسانی را به دنبال هم طی می کنند اما هدف مهاجم با فاصله از آنها و با سرعت به وضوح بیشتر در حال حرکت در قوس نزولی به سمت زمین است. قاعدتاً هدف مهاجم از نوع موشک بالستیک است زیرا مسیر حرکت و سرعت بالای آن با این نوع موشک ها تطابق دارد نه پهپاد.

تصویر ماهواره ای از شیوه استقرار یک آتشبار از سامانه پاتریوت در عربستان

نکات مختلفی در این مورد قابل طرح است. با توجه به این که حلقه دفاعی شهر ریاض متشکل از یک تا دو آتشبار پاتریوت پک2 و سه آتشبار پاتریوت پک3 در نواحی مختلف است، این مجموعه نباید از ردیابی موشک های بالستیک که در ارتفاع بالا پرواز می کنند و پهپادهایی با موتور ملخی که با سرعت پائین پرواز می کنند عاجز باشد اما از فیلم مذکور اینطور به نظر می رسد که موشک ها اصلا به سمت درستی نیز هدایت نمی شوند زیرا حتی در صورت عبور از مجاورت موشک باید شاهد عملکرد فیوزهای مجاورتی باشیم.

این مسئله احتمال استفاده یمنی ها از اهداف کاذب برای فریب سامانه کنترل آتش را قوت می بخشد. یک احتمال ضعیف تر نیز وجود دارد که موشک های پدافندی به سمت بدنه جدا شده موشک پدافندی رفته و سرجنگی که بازتاب راداری کمتری دارد را به عنوان هدف اصلی ندیده باشند.

علت ضعیف تر بودن این احتمال، فاصله مکانی ایجاد شونده بین بدنه جدا شده و سرجنگی در گذر زمان پس از مرحله جدایش است که می تواند توسط سامانه پدافند هوایی تحلیل شده و اولویت هدف خطرناک تر را تغییر دهد. احتمال دیگر کسب موفقیتی توسط ارتش یمن در کاهش بازتاب راداری سرجنگی موشک های خود است.

راجع به میزان قوت این احتمال نیز نمی توان گمانه زنی خاصی انجام داد اما جستجو در فضای مجازی نشان می دهد راهکارهای متعددی برای رسیدن به این منظور وجود دارد.

اماکن استقرار سامانه پاتریوت پک2 (دایره های قرمز) و پک3 (دایره های کوچکتر) در حوالی ریاض

در صورتی که تصویر منتشر شده از سوی رژیم سعودی در مورد بدنه جدا شده موشک یمنی در حمله اخیر به ریاض صحت داشته باشد، این موشک که منابع یمنی از آن به نام ذوالفقار یاد کرده اند، به عنوان نسل توسعه یافته از برکان-2 قابل تعریف است. در این صورت احتمال به کارگیری روش های فریب یا فناوری های پنهان کاری سرجنگی در موشک ذوالفقار قوت می گیرد. چراکه پیش از این، سابقه انهدام موشک برکان-2 توسط پاتریوت وجود داشته پس اگر این بار هم یمنی‌ها از همان موشک (با تغییرات و بهسازی) استفاده کرده باشند، احتمالا یا این تغییرات منجر به ناکام شدن موشک های پاتریوت شده، یا از روش های دیگری برای فریب سامانه پاتریوت به موازات حمله با موشک ذوالفقار استفاده شده است.

لاشه موشکی از نسل برکان-2 که سعودی ها ادعا می کنند از حمله اخیر برجای مانده است

نکته بعدی، سرعت بالاتر موشک یمنی نسبت به موشک های پدافندی است. طبق اطلاعات موجود موشک های پاتریوت در نسل دوم و سوم سرعت های بیش از ماخ 3 و 4 دارند

دقت در فیلم منتشر شده و سیر حرکت موشک ها در زمان، به صورت تقریبی سرعت موشک مهاجم را بین 1.5 تا 2.5 برابر موشک های پاتریوت نشان می دهد. این یعنی موشک یمنی با سرعت حدوداً ماخ 5 یا بیشتر یعنی با سرعت هایپرسونیک در حال شیرجه در فاز نهایی روی هدف خود است. این امر نیز به خودی خود دستاورد بسیار مهمی برای متخصصان موشکی یمن محسوب می شود.

علاوه بر ارزش های علمی و فنی، ارزش راهبردی این دستاورد یعنی ساخت کلاهک هایی با قابلیت پرواز در سرعت هایپرسونیک که با دقت مناسب روی هدف برسند بسیار مهم است.

مقایسه حرکت موشک اول پاتریوت (علامت قرمز) و موشک یمنی (زرد)

مقایسه حرکت موشک دوم پاتریوت (علامت قرمز) و موشک یمنی(زرد)

پس از این حمله موفق، عناصر فعال در فضای مجازی از سوی رژیم سعودی با پیام های هشدار آمیز در شبکه های اجتماعی از کاربران خواستند که از انتشار فیلم و عکس یا بیان مکان اصابت موشک ها و حتی منطقه و نام خیابان خودداری کنند. این حرکت خود نشان دهنده موفقیت موشک یا موشک‌های یمنی در عبور از پدافند هوایی شهر ریاض بوده است.

مقایسه حرکت موشک های پدافندی پاتریوت (قرمز) با موشک یمنی (زرد) از زاویه ای دیگر

در هر صورت نیروهای ارتش و کمیته های مردمی یمن در یک عملیات واقعی نشان دادند که علاوه بر عرصه پدافند هوایی که دستاوردهای مختلف آنها سبب کسب موفقیت های متعددی در ماه های گذشته شده در زمینه موشک های بالستیک جدید و پرسرعت نیز محصولات دفاعی جدیدی را به عرصه عملیات رسانده اند که می تواند در معادلات طرف سعودی اثر گذار باشد. البته قطعاً در صورت ادامه حملات رژیم سعودی باز هم ضربات موشکی و پهپادی یمنی ها بر این رژیم ادامه خواهد داشت؛ ضرباتی که به نظر می‌رسد هر بار برای سعودی ها مهلک تر سخت تر خواهد بود.

منبع : تسنیم